Mόλυβος: Σαγηνευτικός αριστοκράτης

Η ομορφιά του Μόλυβου προκαλεί: εδώ, στο βορειοδυτικότερο άκρο της Λέσβου, η ένταση της λυτρωτικής γοητείας είναι τέτοια που οι αντιστάσεις κάμπτονται, οι όποιες αμφιβολίες περνούν σε δεύτερη μοίρα, οι αισθήσεις αναζωογονούνται. Για να το πούμε πιο απλά, ο Μόλυβος είναι προκλητικά όμορφος, το ωραιότερο δώρο της Λέσβου στον επισκέπτη και μάλλον το αδιαφιλονίκητο επιχείρημα για διακοπές στο νησί του Ελύτη.

Η εικόνα του Μόλυβου με τα εκατοντάδες πετρόκτιστα σπίτια, το γραφικό του λιμανάκι και το βενετσιάνικο κάστρο των Γατελούζων να «στεφανώνει» τον ψηλότερο λόφο του χωριού, είναι από τις πιο αναγνωρίσιμες ολόκληρης της Λέσβου· και η πρώτη εικόνα που «σε βάζει στο κόλπο» πως κάτι συμβαίνει εδώ.

Και η εικόνα των αμέτρητων τουριστών που το καλοκαίρι γεμίζουν ασφυκτικά τα γραφικά του καλντερίμια είναι εκείνη που σε πείθει πια πως ήρθες στον πιο δημοφιλή προορισμό του νησιού. Με το δικό του ιδιαίτερο χρώμα, που διατηρείται αναλλοίωτο σε πείσμα των «εκσυγχρονιστικών» καιρών μας, ο Μόλυβος είναι μαζί παραδοσιακός μα και αριστοκράτης, αρχοντικός μα και οικεία ζεστός, βγαλμένος λες από τα εγχειρίδια για το «πώς πρέπει να διατηρείται ένας παραδοσιακός οικισμός».

Βλέπεις, από το 1965, όταν και επίσημα χαρακτηρίστηκε ως τέτοιος, δεν επιτρέπεται σε κανέναν να χτίσει στο χωριό καινούργια κατασκευή με άλλα υλικά, παρά μόνο με πέτρα και ξύλο. Μα έχουν άδικο;

Για ούζα στο λιμάνι
Το ίδιο το χωριό είναι ένα αξιοθέατο που θες να φωτογραφήσεις από κάθε μεριά, κάθε ώρα της μέρας. Σπάνια συναντάς τέτοια αγαστή συνεργασία της πέτρας και του ήλιου, σπάνια κάθε «κάδρο» της φωτογραφικής σου μηχανής είναι κι ένα ακόμα αριστούργημα, με τις αμέτρητες κεραμοσκεπές να ξεχωρίζουν με το έντονο χρώμα τους.

Μια βόλτα όμως στο χωριό θα σου αποκαλύψει κι άλλες γωνιές: η Δημοτική Πινακοθήκη, με αξιόλογα έργα των Τσαρούχη, Μυταρά, Χαλεπά και άλλων, αξίζει μια θέση στο πρόγραμμά σου. Οπως και η όμορφη βασιλική του Ταξιάρχη, του 1795, στο κέντρο του χωριού, και η παραλία του Μόλυβου, με την άμμο και τα καθαρά νερά, που την προτιμούν σταθερά οι φανατικοί φίλοι του χωριού.

Και βέβαια το λιμανάκι του Μόλυβου, με τα καΐκια του, τα καφενεδάκια και τις ταβέρνες, για παρεΐστικες βραδιές με ντόπιο ούζο και όλους τους απαραίτητους θαλασσομεζέδες, ο ένας καλύτερος από τον άλλο, να καταφτάνουν στο τραπέζι σου με καταιγιστικούς ρυθμούς.

Τα καντούνια και οι βρύσες

Περίπου 62 χλμ. χωρίζουν τον Μόλυβο από τη Μυτιλήνη και έχεις να διαλέξεις ανάμεσα σε δύο (τουλάχιστον) διαδρομές καθώς έρχεσαι από την πρωτεύουσα. Η πρώτη είναι μέσω Καλλονής και Πέτρας· και η δεύτερη μέσω Μανταμάδου και Βαφειού. Διαφορά στα χιλιόμετρα δεν υπάρχει και οι δύο διαδρομές μάλιστα είναι εξίσου όμορφες, οπότε η? επιλογή είναι δική σου.

Οταν φτάσεις, όμως, στον Μόλυβο, το ίδιο το χωριό σε παίρνει από το χέρι και σε οδηγεί ανάμεσα στα καλντερίμια του, για να γνωρίσεις ένα ένα τα γραφικά δρομάκια του, μα και τους ανθρώπους του. Να ανέβεις στην αγορά, για να βρεις μαζεμένα τα περισσότερα μαγαζιά του χωριού με ό,τι τραβάει η ψυχή σου, να περπατήσεις κάτω από τα «σαρκίμια», τις φυλλωσιές δηλαδή που σκεπάζουν τον δρόμο χαρίζοντας τη δροσιστική σκιά τους, να πιάσεις κουβεντούλα με τους μαγαζάτορες, να τσουγκρίσεις μαζί τους και ένα και δύο και τρία ρακοπότηρα για το καλωσόρισμα.

Και πάλι μετά να χαθείς στα στενά δρομάκια του και κάθε φορά να βγαίνεις και σ' άλλη ανθισμένη αυλή, να ανακαλύπτεις κι άλλη μία από τις περίπου 25 βρύσες με τις ανάγλυφες επιγραφές, απομεινάρια των οθωμανικών χρόνων. Αμέτρητα τα καντούνια του Μόλυβου, αμέτρητες και οι εκπλήξεις που σε περιμένουν σε κάθε τους γωνιά.

Και όπου κι αν βρίσκεσαι, να μη χάνεις ποτέ τον προσανατολισμό σου: πώς να τον χάσεις, άλλωστε, αφού σχεδόν από παντού θα βλέπεις ή το κάστρο των Γατελούζων στην κορφή πάνω από το χωριό, ή τη θάλασσα; Βλέπεις, ο Μόλυβος έχει χτιστεί στις (απότομες ενίοτε) πλαγιές ενός λόφου, κάτι που κάποτε επέτρεπε στους κατοίκους να αντιλαμβάνονται έγκαιρα τις επιθέσεις πειρατών και σήμερα χαρίζει απίστευτη θέα... αφ' υψηλού!

Μόλυβος ή Μήθυμνα;
Ποιο είναι το πραγματικό όνομα του χωριού; Μόλυβος ή Μήθυμνα; Η απάντηση είναι: και τα δύο. Η αρχαία πόλη που πρωτοχτίστηκε εδώ ονομαζόταν «Μήθυμνα», όπως λεγόταν η κόρη του βασιλιά Μακαρέα, έτσι την αναφέρει ο Θουκυδίδης στην ιστορία του, και έτσι διασώθηκε μέχρι και τα χρόνια της πτώσης του Βυζαντίου. Την εποχή των Γατελούζων εμφανίστηκε και η ονομασία «Μόλυβος», χωρίς να είναι βέβαιο από πού προήλθε αυτό το όνομα (ο άφθονος ορυκτός μόλυβδος της περιοχής είναι μια, ανεπιβεβαίωτη, εκδοχή).

Για αρκετούς αιώνες οι δύο ονομασίες επίσημα συνυπήρξαν, μέχρι το 1912, έτος απελευθέρωσης της Λέσβου και ένωσης με την Ελλάδα. Τότε ο οικισμός πήρε ξανά το αρχαίο του όνομα Μήθυμνα (έτσι αναφέρεται σε χάρτες, επίσημα έγγραφα κλπ.), ωστόσο οι Μυτιληνιοί προτιμούν να τον αποκαλούν Μόλυβο.

Πέτρα: Αυστηρή και περήφανη

Είναι το χωριό της Παναγίας, με τον πελώριο βράχο με τα αμέτρητα σκαλοπάτια, την θάλασσα με τα «παγωμένα» νερά και την αρχοντιά των παλιών καιρών να γεμίζει ακόμα τα καντούνια της. Η Πέτρα δεν έχει τη φήμη και τη σαγήνη του γείτονα Μόλυβου, η ομορφιά της όμως δεν σε αφήνει να την προσπεράσεις.

Ενα από τα πιο σημαντικά κεφαλοχώρια της βόρειας Λέσβου, η Πέτρα απέχει περίπου 57 χλμ. από τη Μυτιλήνη και γύρω στα 5 από τον Μόλυβο. Είναι μάλιστα από εκείνα τα χωριά που χωρίς να ξέρεις ποιο είναι, το αναγνωρίζεις αμέσως. Μπορείς να κάνεις κι αλλιώς; Ο θεόρατος βράχος που δεσπόζει καταμεσής του χωριού δεν σου αφήνει περιθώρια για αμφιβολίες. Είναι μάλιστα τόσο? παράταιρος με το υπόλοιπο τοπίο που λες «δεν μπορεί, θα έπεσε από τον ουρανό»! Ποιος ξέρει; Με περίπου σαράντα μέτρα ύψος, ο πελώριος βράχος φιλοξενεί στην κορφή του ένα από τα πιο σημαντικά προσκυνήματα στη Λέσβο, την εκκλησία της Παναγιάς της Γλυκοφιλούσας. Η λαϊκή παράδοση λέει πως ένας ναυτικός μετέφερε κάποτε με το πλοίο του την εικόνα της Παναγίας, όταν μια νύχτα συνειδητοποίησε πως η εικόνα χάθηκε από το καράβι. Περνώντας, λένε, νύχτα ανοιχτά της Πέτρας, είδε ένα φως στην κορφή του βράχου, πήγε το άλλο πρωί και βρήκε την εικόνα εκεί. Ετσι χτίστηκε η εκκλησία, που έκτοτε συγκεντρώνει πιστούς από όλα τα χωριά της Λέσβου. Ενας άλλος θρύλος, μάλιστα, λέει πως κανείς δεν μπορεί να μετρήσει τα σκαλιά που οδηγούν στην κορφή. Οι? προσεκτικοί τα βγάζουν 114, συνήθως όμως μέχρι να φτάσεις στην εκκλησία έχεις χάσει το λογαριασμό και? φτου κι απ' την αρχή.

Ενα άλλο σημαντικό αξιοθέατο στην Πέτρα είναι το «αρχοντικό της Βαρελτζίδαινας», ένα παλιό αρχοντόσπιτο του 18ου αι., με εντυπωσιακά καλοδιατηρημένη ξυλόγλυπτη διακόσμηση και πλούσιες τοιχογραφίες. Πήρε το όνομά του από την τελευταία ιδιοκτήτρια που έζησε εδώ μέχρι τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο: σήμερα είναι ανοιχτό και επισκέψιμο για το κοινό (είσοδος δωρεάν).

Στην Πέτρα μην παραλείψεις να κάνεις μπάνιο στη μήκους 3 χλμ. παραλία της. Πρόσεξε όμως: τα νερά εδώ είναι? κυριολεκτικά «κρυστάλλινα», ήτοι τόσο κρύα που θέλει γερές αντοχές!

ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΤΩΝ ΓΑΤΕΛΟΥΖΩΝ

Το έφτιαξαν οι Βυζαντινοί, το αναστήλωσαν οι Βενετσιάνοι και οι Οθωμανοί ήρθαν για να βάλουν κι εκείνοι τη δική τους πινελιά πάνω του. Το κάστρο του Μόλυβου είναι το δεύτερο μεγαλύτερο στη Λέσβο, πίσω από εκείνο της Μυτιλήνης, και αποτελεί σημείο αναφοράς όχι μόνο για το χωριό, μα για ολόκληρο το νησί. Οταν οι Βυζαντινοί εγκατέλειψαν τη Λέσβο, το κάστρο περιέπεσε σε αχρησία για πολλά χρόνια, ώσπου το επισκεύασε στα 1373 ο Ενετός Φραγκίσκος Γατελούζος, εξ ου και αποκαλείται και «κάστρο των Γατελούζων».

Από το εσωτερικό του σήμερα δεν σώζονται πολλά πράγματα, αξίζει ωστόσο να κάνεις μια βόλτα για να δεις τη μεγάλη κεντρική καστρόπορτα, τους πυργίσκους και τις πολεμίστρες του και αν είσαι τυχερός, να παρακολουθήσεις κάποια εκδήλωση εδώ, με φόντο ολόκληρο το Αιγαίο?